سیاه‌مشــــــــــــــــــــــــــــــــق

3-    کنفرانس ادبی؛ آیین نگارش، نگارش 3، ساده‌نویسی مصدرها، محمدکاظم کاظمی

در این بخش کنفرانس‌هایی که توسط اعضای انجمن شعر شنبه‌شب‌ها در جلسه ارائه می‌شود مطالعه‌ می‌کنید. در هفته‌هایی که برنامه‌ای از پیش تعیین نشده باشد از بین مقالات مختلف یک مقاله، تحقیق، پایان‌نامه و ... را انتخاب ‌می‌کنم و در این بخش می‌آورم. شاعران انجمن و خوانندگان محترم هم می‌توانند اگر مقاله‌ای مدّ نظر دارند که خواندن آن را برای دیگران مفید می‌دانند به آدرس siyah_mast@yahoo.com بهمن صباغ زاده ارسال کنند تا در وبلاگ نمایش داده شود. برای رعایت امانٔت در مواردی که مشکل تایپی یا دستوری یا ... وجود داشته باشد و یا نیاز به توضیحی باشد در کروشه به نام نویسنده‌ی وبلاگ {ن و: مثال} خواهد آمد.

نگارش 3

ساده‌نویسی مصدرها

یکی از بلاهایی که بر سر هر زبانی می‌آید، این است که به مرور زمان‌، دقت مردم در معنی واژگان کم می‌شود و آنها واژگانی با معانی نزدیک به هم را به جای هم به کار می‌برند. انسان وقتی یک واژه‌، به ویژه یک واژه‌ی ترکیبی را می‌سازد، از کنار هم چیدن این کلمات‌، معنی خاصی را در نظر دارد. مثلاً وقتی مصدر «قرارگرفتن‌» ساخته می‌شود، به نوعی معنی «قرار» در آن مضمر است‌. یعنی چیزی که در آن‌، حرکت و جنبشی متصور است‌، در جایی از حرکت باز می‌ایستد. مثلاً می‌توان گفت «سربازان‌، تفنگها را بر شانه قرار دادند.»

ولی به مرور زمان‌، این مصدر آن‌قدر در معنای «ایستادن‌» برای ما عادی شده که در کاربرد آن‌، کمتر متوجه این ظرافت می‌شویم و «قرارگرفتن‌» را برای چیزهایی به کار می‌بندیم که اصلاً حرکتی در آنها قابل تصور نیست‌، تا «قرار»ی در کار باشد. مثلاً می‌نویسیم‌: «شهر بامیان در ارتفاعات کوههای بابا قرار گرفته است‌.» در حالی که به‌راحتی می‌توان گفت «شهر بامیان در ارتفاعات کوههای بابا است‌.»

بدتر از این‌، کاربرد «مورد چیزی قراردادن‌» یا «تحت چیزی قرار دادن‌» است‌، مثلاً در این چند عبارت از نوشته‌هایی که برای ویرایش در اختیارم بوده‌است‌.

1. باید... این حرکت به فال نیک گرفته شده‌، مورد تشویق قرار داده شود.

2. آنها را در جریان رسیدگی به جنایتهای صورت گرفته قرار می‌داد.

3. چندتن از حکام دولت خود را در قلعه‌های خویش محبوس ساختند که از طرف شورشیان قلعه‌هاشان تحت محاصره قرار گرفته شد.

ما گاهی از این روی‌، محتاج «مورد... قراردادن‌» و «تحت‌... قراردادن‌» می‌شویم که جمله‌ها را به شکل مجهول می‌نویسیم و این خوب نیست‌. می‌توان آنها را به صورت معلوم نوشت‌; که هم ساده‌تر و زنده‌تر باشند، و هم نیازمند این کارها نشویم‌.

چرا می‌گویم زنده‌تر؟ چون در جمله‌ی معلوم‌، پای فاعل به میان می‌آید و حضور انسان پررنگ‌تر می‌شود. همین حضور انسان‌، عبارت را زنده می‌کند. مثلاً می‌توان گفت «همه اموالم از سوی دزدان مورد سرقت قرار گرفت‌.» و نیز می‌توان گفت «دزدان‌، همه اموالم را سرقت کردند.» و جمله‌ی دوم‌، البته زنده‌تر و پویاتر است‌، چون دزدان در محوریت آمده‌اند. البته اگر تأکید بر روی اموال باشد، باید جمله را مجهول ساخت‌، وگرنه ضرورتی ندارد. به هر حال‌، من آن عبارتهای دوستان را بدین‌گونه بازسازی می‌کنم‌:

1. باید... این حرکت را به فال نیک گرفت و تشویق کرد.

2. آنها را در جریان رسیدگی به جنایتهای صورت‌گرفته می‌گذاشت‌.

3. چندتن از حکام دولت خود را در قلعه‌های خویش محبوس ساختند و شورشیان آنها را در قلعه‌هایشان محاصره کردند.

این جمله‌ها، شاداب‌تر و طبیعی‌تر به نظر می‌آیند. گویا طنابی که بیهوده گره خورده بوده‌، باز شده است‌.

تاریخ درج مطلب در وبلاگ نویسنده: سه‌شنبه 15 اردیبهشت ۱۳۸۳

منبع:

وبلاگ شخصی آقای محمد کاظم کاظمی

http://mkkazemi.persianblog.ir/

***