نکاتی چند به منظور بهتر خواندن شعر گویشی؛ بهمن صباغ زاده
برای این‌که بتوان تلفظ صحیح شعرهای گویشی را انتقال داد لازم است چند قاعده وضع شود که با در نظر گرفتن این قواعد بشود شکل صحیح تلفظ در گویش را دریافت. بسیاری از این قواعد را شرق‌شناسان وضع کرده‌اند و در مواردی که این قواعد کافی نیست از علائمی که استاد محمد قهرمان وضع کرده است استفاده می‌کنیم. الفبای متداول بین شرق‌شناسان (البته به شکلی ساده‌تر) به شرح زیر است:
صامت‌ها: ا (a)، ب (b)، پ (p)، ت (t)، ث (s)، ج (j)، چ (č)، ح (h)، خ (x)، د (d)، ذ (z)، ر (r)، ز (z)، ژ (ž)، س (s)، ش (š)، ص (s)، ض (z)، ط (t)، ظ (z)، ع (a)، غ (q)، ف (f)، ق (q)، ک (k)، گ (g)، ل (l)، م (m)، ن (n)، و (v)، ه (h)، ی (y).
مصوت‌ها: مصوت‌های کوتاه: ــَـ (a)، ــِـ (e)، ــُـ (o). مصوت‌های بلند: ...ـا (â)، ...ـی (i)، ...ـو (u). مصوت‌های کوتاهی که کشیده تلفظ می‌شوند: ــَـْـ (ā)، ــِْـ (ē)، ــُـْـ (ō).
سه علامت آخر به الفبای فونتیک اضافه شده است که بشود با کمک آن واژه‌های تربتی را و شکل صحیح تلفظ آن را نشان داد. علامت فتحه به علاوه‌ی ساکن ــَـْـ نشانه‌ی فتحه‌ي کشیده است که جانشین «ـا» شده است مانند «خَـْنَه» (خانه) و «مَـْدَر» (مادر). علامت کسره به علاوه‌ی ساکن ــِْـ نشانه‌ی کسره‌ی کشیده است که جانشین «ـی» شده است مانند «زِْرِ» (زیرِ) و «سِْب» (سیب). علامت ضمّه به علاوه‌ی ساکن ــُـْـ نشانه‌ی ضمّه‌ی کشیده است که جانشین «ـو» شده است مانند «تِمُـْم» (تمام) و «خُـْب» (خوب) که البته موارد استفاده‌اش بسیار کم است. همچنین علامتِ ضمّه به علاوه‌ی واوِ ساکن «ـُوْ» می‌تواند نشانه‌ی مصوّت مرکّب (ow) نیز باشد مانند «اُوْ» (آب) و «تُوْ» (تب) که این موارد در گویش تربتی بسیار پُرکاربرد است. علامت ضمّه به علاوه‌ی واوِ ساکن و کسره «ـُوِْ» نشانه‌ی مصوّت مرکّب در حالت اضافه است مـانند «اُوِْ» (owe) یعنی «آبِ» و «چُـوِْر» (čower) یـعنی «چوب را».
نکته‌ی قابل توجه دیگر این‌که اگر علامت ساکن با (ـو) همراه نباشد صدای «ـو» خواهد داشت به عنوان مثال در گویش تربتی روغَن به صورت (ruqan) تلفظ می‌شود. دیگر این که مراقب باشید مصوت مرکب «ـُوْ» (ow) را با ضمّه و واوِ ساکن «ـُوْ» (ov) اشتباه نگیرید مثلا در کلمه‌ی جُوْ (jow) که یکی از غلات است (ow) نشانه‌ی مصوّت مرکب است، اما در کلمه‌ی «نُمُوْ» (nomov) به معنی رشد (ov) نشانه‌ی ضمّه و واوِ ساکن است. تفاوت این دو در الفبای لاتین مشهود است که یکی با w و دیگری با v نمایش داده می‌شود.
بهمن صباغ زاده
متاسفانه فونت‌های پیش‌فرض وبلاگ‌نویسی هیچ‌کدام برای شعر گویشی مناسب نیست. اگر شعرهای محلی را در وبلاگ می‌خوانید، همانطور که می‌بینید به اجبار از خط Tahoma استفاده کردم و با این فونت اِعرابِ شعر به درستی درک نمی‌شود. برای بهتر خواندن شعرهای محلی می‌توانید شعر را به یک فایل متنی در کامپیوتر خود منتقل کرده و برای دیدن اعراب آن از دیگر فونت‌ها مانند هما، نازنین، کداک و ... استفاده کنید. اگر این فونت‌ها را در کامپیوترتان ندارید می‌توانید آن‌ها را دانلود کنید. معمولا مجموعه‌ی فونت‌های فارسی به صورت پکیج‌های آماده در سایت‌های مختلف نرم‌افزار قابل دانلود هستند.
برچسب‌ها: شعر محلی تربت, نکاتی چند به منظور بهتر خواندن شعر گویشی, کنفرانس ادبی, الفبای فونتیک
