با شاعران ولایت زاوه، نگاهی به زندگی و شعر مانی تربتی به قلم بهمن صباغ زاده
این بخش در نشریه‌ی پیام ولایت نگاهی دارد به شاعران این آب و خاک؛ گاهی به شاعران پیشین این ولایت می‌پردازیم و گاه به شاعران معاصر شهرستان. در این گوشه‌ی کوچک از خراسان بزرگ همواره ستارگانی در آسمان شعر و هنر دره‌اند. در این شماره قرار است مانی تربتی را معرفی کنم که اطلاعات کمی راجع به ایشان موجود است.
خراسان را مهد زبان پارسی و شعر پارسی می‌دانند و بنای شعر در تربت حیدریه هم قدمتی دارد به اندازه‌ی شعر پارسی. از وقتی تذکره‌نویسی به شکل امروز معمول شد و آوردن زندگینامه و نمونه‌ی شعر شاعران به صورت مستقل رسم شد، همواره در تذکره‌های شعر فارسی، تعدادی از شاعران این آب و خاک هم حضور داشتند. ولایت زاوه و حدود و تاریخ آن با جزئیات در کتاب (جغرافیای تاریخی ولایت زاوه) به قلم شاعر همشهری استاد محمدرضا خسروی به تفصیل بیان شده است که می‌توانید به مطالب ارزشمند آن کتاب مراجعه کنید.
قدیمی‌ترین تذکره مشتمل بر شرح حال شاعران در اوایل سده‌ی هفتم هجری توسط نورالدین محمد عوفی تدوین شد. او نام کتابش را (لُباب الالباب) گذاشت و در کتاب او شاعران زاوه هم در کنار دیگر شاعران خراسان معرفی شدند. بعد از محمد عوفی دیگر نویسندگان پارسی‌زبان هم به نوشتن شرح حال شاعران پرداختند و هر کدام به شکلی سعی کردند در کتابی که تدوین می‌کنند مختصر و مفید شاعران پیش از خود و معاصر با خود را معرفی کنند. تذکره‌نویسان راجع به شاعرانی که در همان قرن می‌زیسته‌اند اطلاعات بسیار خوبی به خواننده می‌دهند اما در مورد شاعران پیشین به ذکر چند جمله‌ی کلی و تکرار مطالب تذکره‌های پیش از خود اکتفا می‌کنند.
در گذشته همه‌ی شاعران تخلص داشته‌اند و شاعران را با تخلص و نام شهر زادگاه‌شان یا به ندرت شهر محل سکونت‌شان می‌شناخته‌اند، مانند فردوسی طوسی، سنایی غزنوی، سعدی شیرازی و ... . این توضیح لازم است که تا پیش از قرن دهم شاعران این منطقه را با پسوند (زابی) می‌شناختند و پس از قرن دهم پسوند (تربتی) معمول شد. می‌دانید که در خراسان دو تربت داریم یکی تربت جام و یکی تربت حیدریه. در تذکره‌ها برای جلوگیری از اشتباه، شاعران تربت حیدریه را همواره با پسوند (تربتی) می‌شناختند و شعرای تربت جام را با پسوند (جامی) . من در نوشتن این زندگی‌نامه‌ها نگاهی خواهم داشت به تذکره‌هایی که در تاریخ ادبیات فارسی نوشته شده است؛ همچنین از مطالبی که نویسندگان استادان و ادیبان پیش از این تاریخ در مورد شاعران پیشین این آب و خاک نوشته‌اند استفاده خواهم کرد، که از جمله‌ی مهم‌ترین این آثار می‌توانم به (سخنوران زاوه) اثر استاد محمود فیروزی مقدم اشاره کرد. در برخی موارد، مطالب این کتاب عینا نقل می‌شود. کتاب دیگری که مطالب ارزشمند و مختصر و مفیدی را در خود جای داده است کتاب صد سال شعر خراسان است که در مورد شاعران معاصر می‌شود از آن کمک گرفت. صد سال شعر خراسان را یکی از شعرای بنام اهل تربت حیدریه به نام گلشن آزادی نوشت و بعد از درگذشتش دوستش احمد کمال‌پور شاعر مشهدی به انتشارش همت گماشت.
مانی تربتی
تذکره‌ی مجالس النفائس، اثر میر نظام‌الدین علیشیر نوائی، در سال ۸۹۶ هجری قمری تألیف شده است. این اثر فهرستی است از فضلا، شعرا و گویندگان قرن نهم هجری قمری.
امیر علیشیر در مجالس النفائس نوشته است ملا مانی از مردم تربت حیدریه بوده و پیشه‌ی نویسندگی داشته است و دارای طبعی روان بوده. این بیت از اوست:
ز بت کمتر نه‌ای، آموز از او تمکینِ محبوبی
که پیشش سجده آرند و نگوید یک سخن با کس
پی‌نوشت
می‌شود حدس زد که مانی تربتی در قرن نهم می‌زیسته است جز بیتی که امیر علیشیر از او ذکر کرده است شعر دیگری از او نمی‌شناسیم و زندگی‌اش هم در ابهام است.
#با_شاعران_ولایت_زاوه
#مانی_تربتی
#پیام_ولایت
#بهمن_صباغ_زاده
کانال تلگرامی انجمن شاعران ستاره قطب👇
https://t.me/anjomanghotb
برچسب‌ها: مانی تربتی, بهمن صباغ زاده, پیام ولایت, با شاعران ولایت زاوه
